Compilatiecorpus Historisch Nederlands 1.0 (CHN): narratieve teksten 1575-2000: holland_1596_vanhout_1.syn

<titel>
Loterijspel
Ruyt bewerp
Ruyt bewerp van een speeltgen dienende tot verwellecominge vande cameren der redenryckers daer van den zin in tcort vervaet es in de volgende vier regelen :
</titel>

De vier des werelts staten zynde zeer beladen
Zoucken vertroostingen in haer hertclemmende zwaerheyt
Doer by hem te landt water locht ende vuyr geledene schaden
Alom te vergeefs mer vindense in de heylgevende waerheyt
Personagen
Bouwen Aertvelt een boer
Steven Golvervliet een stuyrman
Dignum Lichtewint een pleyter
Blasius Puf in tvier een alchemist
Calleken de Lellige een spinsige
Commer Crimpraet een noothulp
Winner Gryp al een banckier
Ware Onderwysinge een geleerde

Ie uytcomste
Bouwen beclaecht hem zyn geleden schaden als tverlies van zyn besaeyde deur den inbrec van de dycken tsterven van zyn beesten daer op gevolcht tlant beverst zyndezyn houve mit zant overlopen tewesen ende deur de bracheyt of zilticheyt zyn geplantte boomen uytgegaen te zyn etc Zeyt dat hy zyn coster dic heeft horen zeggen datmen van outs in grote zwaricheyt toevlucht nam tot het Delfsche dryaeckel daer de goden uyte ketel antwoorden neemt voor om tzelve ooc te besoucken
IIe uytcompst
Bouwen te Delff geweest hebbende vint daer niet dan grote zwaricheyt ende clachten van al veel groter scadelydingen geen hulp ter werelt mer dat hy gewesen es ter naester stede naer zodanige luyden te vragen Steven comt uyt Ende malcander gegroet hebbende en vragende waer de reys leyt begint Steven te vertellen dat hy gecomen was van de Ver ende de Boc dat hy onder wegen geslagen hadde tegen een zeerover die hem quetsen ende III van zyn maets ofslougen Doch ontslagen zynde was eyntelicken vande Malcontenten genomen hadde zulx schip en goet verloren Hy was gevangen gestelt gepynt Eyntelicken dat hy op een nacht droomde dat hy staende aen troer de maen claerschynende Leyden voor hem hadde gesien ende daer naer schietende hadde 't hooch gevonden op 44 graden zo dat hy giste te wesen onder Cabe de Veynster - dat een stemme tot hem zeyde: 'Hout op Leyden aen gy vint daer troost ende onderwys om gaern u scha te lyden' Hy ontwaect zynde overpeyst zijn droom andachtich zouct middel om tontcomen breect uyt loopt wech Zy beclagen vast onderling mit een grote onverduldicheyt haer geledene schaden eyntelicken comen te Leyden
IIIe uytcomen
Calleken zit en spint ende zingt een liedeken daer zy allemans feylen in overhaelt Bouwen en Steven comen by haer geven malcanderen een cout Vragen eyntelicken naer de man die hem in haer lyden vertroosting geven ende onderwysen zoude connen om haer geleden schaden gaerne ende mit gedult te connen lyden en dragen Zy en weet van zulcken man niet zulcke luyden zyn daer onbekent daert al besich es om te winnen zy deur twiel te winnen en wennen tgaerne om de spil te winnen Elc es daer besich om winst en baet en draecht als pest de schade haet Scha te lyden gaern Dat zodanige menschen dol en gec zyn etc Bouwen en Steven: 'Daer moet hier zulcken man woonen' Bouwen: dat zyn coster hem geseyt hadde dat het was een gevylde soop Calleken: 'Een gevylde soop Nu zo weet ic u te wysen Bachten de slootmaecker die altyts vylt daer woont eenen hiet Commer Crimpraet die zodanige schadelydende luyden weet te helpen' Dignum comt voort mit een arm vol pleytsacken ende hen ziende overhoop staen comt toe loopen vraecht watter te doen es Zy vragen als vooren naer zulcken man Hy zulx horende begint hem ooc te beclagen zyne geledene schaden deur 't verliesen van zyn opte wint gefondeerde processen voucht hem by Bouwen en Steven Calleken laet haer spinwiel staen ende geleyt hen naer Crimpraet
IIIIe uytcomen
Blasius comt voort beclaecht hem de grote schade by hem geleden dat alle zyn glasen deur een quaet aspect der planeten zyn gebersten al zyn hoop verdwenen ende wechgerooct es In tspreecken comen Bouwen Steven Dignum ende Calleken tsamen voort vragen Blasius de oorzaec van zyn clachten Hy gaet daer mede voort zeyt dat hy zouct eenen wysen Philosooph om hem te troosten in zyn lydende schade Comen tsamen by Crimpraet vragen of hy zodanigen man es daer van zy gehoort hebben Crimpraet zeyt neen zulcken man niet te kennen ooc niet te geloven datter zulcken een es Zy zeggen jae dat zyt wel weten Dignum zeyt dat hy opten dach als hy zyn proces verloor voor den Hogen Raet twelc gebeurde onlangs naer de grote Tesselschae verstont van zyn advocaet datter zulcken man was gecomen ende dat hy hem daer aen gewesen hadde mer dat hy besich zynde mit zyn revisie de man noyt gesproocken en hadde ende nu zyn raet ende hulp mede van doen hadde Crimpraet vraechde: 'Wel waer woonde hy' Dignum: 'Niet wyt zeyde hy vander scholen opten houc van een steech daer men gaet in dolen' Crimpraet: 'Hoe naer zelt in de lombaert zyn' Ende hy neemtse al aen om daer te leyden
Ve uytcomen
Crimpraet Bouwen Steven Dignum Blasius Calleken comen tsamen tot Grypal Crimpraet doet het rapport Hy begint te kijven zeggende dat daer niemant en compt dan om winst verhaelt de nutheyt ende tprofyt twelc de bancken doen en inbrengen dat elc een daer ter noot geholpen wort Calleken smyt alomme haer snater tusschen beyden Om hulp versocht zynde zeyt tegen Bouwen: 'Laet hier u rocgen en spae ic zalder een schelling op leenen Legtse in de lotery gy zult tgrote lot crygen' Hy doet zo neemt tgelt gaet vrolic wech Steven ooc raet vragende seyt: 'Hier spant of u pij tes niet genouch mer vouchter by het mesgen van u zy Ic leen u twaelf stuvers legt die inden lotery gy zult het hoochste lot hebben' ' Dat hebdy Bouwen toegeseyt ' 'Ic dool tsal het 2e zyn' Hy neemt tgelt en gaet vrolic wech Dignum begeert gelt te leen op zyn pleytsacken twelc Grypal weygert mer neemt hem aen om te wesen solliciteur van zyn processen Die gaet daer mede binnen Blasius versouct gelt te leen op zyn versleten blaes-balch dat weygert wert mer accorderen tsamen om de alcumisterij byden hant te nemen ende gaen daer mede binnen Steven Bouwen Crimpraet en Calleken comen tsamen voort Verblyden hem zeer in den hoop vanden prysen die zy zullen crygen maecken facit wat zy mit tgelt zullen doen ende wat Calleken ende Crimpraet voor haer goede anwysinge daer uyt zullen hebben Eyntelicken comt uyt Ware Onderwysinge die de trompet steeckende elc een roupt om onderwesen te zyn Ende van hen de oorzaecke haer blyschaps mit verhael van haer voorige schaden verstaen hebbende onderwyst hen haer dolinge ten 1en dat tgeen zy clagen verloren te hebben hen niet en was als buyten haer lichaem zynde ende dat zy niet eygen en connen reeckenen dan te hebben een goede consciëntie in een gesont lichaem mit een eerlicke naem en faem verselt Dat de schade die zy clagen geleden te hebben de wille zy geweest van Gode die zy daechlix bidden dat geschieden moet dat zy zedert versorcht geweest zynde van spys tot genouchdoeninge van de natuyr ende van clederen tot afweringe van coude even hun gebet om haer dagelix broot becomen hebben Dat zy hem in tverder gelaten stellen hen mit gedult begevende in zodanigen staet daer inne hen God jegenwoordelicken stelt haer verstant en handt naerstich te werc stellende laetende de verder zorge ancomende opten Almogenden die ze voorheen behouden heeft ende insonderheyt van tgunt hen deur zynen godlycken zegen zal mogen overen den armen mildelicken mede te deelen Ende recommandeert hier ernstich de loterye mit een verclaringe dat elck die hier inne mit een hart tot den armen genegen mildelicken inneleyt prys verseeckert es of hier of hier naer Ende hier mede alle de angecomen cameren mit verhael van de woorden ende blommen te verwelcomen mit een begeringe dat hem een yegelicken binnen de palen des behoorlicheyts behouden dat alle zaecken mit vreden ende vreuchden gelycvdie voorgenomen zyn mogen werden beleyt ende dat niemant oorsaeck en werden gegeven van de conste der redenryckers te lasteren of verachten mer dat op tfondament der liefden tcasteel van eendracht mach volbout werden