Lijst

Compilatiecorpus Historisch Nederlands 1.0 (CHN): narratieve teksten 1575-2000: holland_1613_degroot_1

<titel>
Der Ed M Heeren Staten
VAN HOLLANDT ENDE WEST-VRIESLANDT GODTS-DIENSTICHEYT
TEGHEN VELER SCHANDELICKE CALUMNIEN ENDE BYSONDER TEGEN DEN BRIEF ONLANGHS BY SIBRANDUM LUBBERTI GHESCHREVEN AENDEN EERWEERDICHSTEN AERTSBISSCHOP VAN CANTELBERCH
Verdedicht door
HUGO DE GROOT
Harer Ed Mo Advocaet Fiscael
Overgeset wt de Latijnsche spraecke
</titel>
Waert saecke Sibrandus Lubberti een dapper Man sich te vreden ghehouden hadde dien vyandt te vervolgen tegen den welcken hy al eene goede wijle gheleden den strijdt hadde aengevangen blijvende binnen de palen van Conradum Vorstium te bevechten ick en hadde my des niet te bemoeyen nochte in dit velt te begeven maer dewijle hy die de vrijheyt van Prophetie allenthalven overhaelt nu selve onder het dexel van Propheteren tegen der Apostelen verbodt de vrijheyt neemt de heerschappyen te verachten ende de heerlickheyden te lasteren  en heeft sich niemant te verwonderen datter onder den onderdanen Een welckers ampt eyghentlick is der Heeren Staten Recht ende Hoocheyt voor te staen gevonden wort die niet connende verdragen tonghelijck den vromen Regenten aengedaen tselve door wettige middelen soeckt te weyren Men leest van een Jonckman die stom zijnde vander geboorte af ende sijn Vader siende in groot ghevaer schielick spreeckende wierdt doende oversulcx door de crachtige beroeringe sijns gemoets los bersten de banden van sijn gebonden tonge Of dit een fabel zy en weet ick niet dit weet ick indien wy met eene soo hertelicke liefde tot onse vrome Vaderen des Vaderlandts ontsteecken zijn als het behoort dat het onmoghelick is of het schenden van haren Naem ende achtbaerheyt en moet het spreken wt perssen oock den ghenen die opt aller hoochste voorgenomen hadden te swijgen Sonder dat en waer in dese heete beroerte der Kercke niet gherustiger dan sich met suchten stil te houden ende de vrijheyt van spreecken te bewaren tot dat de sieckten wat quamen te vercoelen ende men alsoo de patientie nemen conde om nae de remedien te luysteren Maer het openbaer schenden van Naem ende Faem vande Hoochste vergaderinge deses Lants en can noch en mach met stilswijgen niet gepasseert worden aengesien de loop vande calumnie so snel is datmen de selve schoon dicht op de hielen volghende qualick can achterhalen Daer by noch comt dat de ghemeyne welvaert verswackt daer dauthoriteyt der Overheyt wort aenghetast
Sibrandus brengt een schandelick stuck voor den dach Hy seyt dat inde Kercke worden inghevoert niet eenighe doolingen welcker vele doch de menschelicke swackheyt onderworpen is maer Ketteryen Al en seydemen niet meer dese beschuldiginge alleen is swaer genoech Want wat is ketterye anders als een pest als een vergift der Kercke jae als een dootlick vergift Even-wel hebben de Ketteryen oock hare trappen ende deene is schadelicker als dandere Moghelick dan sal hy te vreden zijn eene te noemen die minst schadelick is Neen hy voorwaer maer de Ketterye daer hy van spreeckt is de snootste van alle Wy weten hoe hatelick ende schrickelick allen vromen wel eer gheweest zy Arrij leere die lochende dat Christus onse Heere eens wesens was metten Vader Nochtans bekende hy dat Christus was eer de Weerelt was ende sijnen Vader in alles gelijck Hoe veel lasterlicker is dan gheweest Samosatenus of wie hy dan wesen mach die desen grondt des Evangeliums Inden beginne was dat woordt ende Godt was het woordt ende twoordt is vleesch gheworden   omme stoot die Christum gaet berooven vande heerlickheyt die hy byden Vader hadde eer des werelts grondt was  die liever heeft willen loochenen dan erkennen dese on-uytspreeckelicke weldaet dat die inde ghedaente Godts was sich selve vernieticht heeft aennemende de ghedaente eens knechts  Dese Ketterye dan vande welcke alleen de name den vromen onverdraghelick is roept Sibrandus datmen inde Kercke invoert niet uyt doolinge of onwetenheyt maer opsettelick al willens wetens Want seyt hy Sommige zijn daer over uyt dat sy dit mogen te wege brengen ende leenen daer toe de hant dat dese peste moge werden opgequeeckt jae drijven sulcx met grooten ernst ende hevicheyt welckers raedtslaghen ende ghedachten hy oock daeromme stelt tot ondersoeck des ghenen die de herten kent Maer wat zijn het voor Luyden dien hy dese sware schult opleyt Eerst eenighe die hy niet en noemt maer seydt den Curateurs der Uni versiteyt van Leyden den raedt gegeven te hebben om Vorstium te beroepen daer nae de Curateurs selve Ten lesten oock de Heeren Staten van Hollant op den welcken hy het oock in dese sijne van galle ende on-eerbiedentlickheyt overloopende voor-rede voornemelick geladen heeft Dese alle dit weet ick seecker indien waer is dat Sibrandus seyt zijn te vreden daer over Gods gramschap ende den haet der gantscher Christenheyt te draghen Ist oock so dat sy tonrecht ende buyten hare schult met dese schandtvlecke beladen worden soo gheve ick allen den ghenen byden welcken eenich recht reden of billickheyt plaets heeft te bedencken of dit wel te lijden ende te verdragen zy dat sulcker Luyden Hoocheyt name ende fame soo moetwillichlick aengetast werde daer men siet dat de Rechten soo swaerlick straffen den genen die oock den geringsten onder den volcke in sijne eere grijpt Waer zijn nu de wetten die ten hoochsten plegen te straffen den ghenen die andere met onrecht beschuldichden
Ende op dat ick die voorby gae die hy seydt den Curateuren gheraden te hebben Vorstium te beroepen dewijl hy selve hare namen verswijcht wie zijn doch de Curateurs vande Universiteyt van Leyden Het zijn twee treffelicke Mannen niet min vermaert ende achtbaer van wegen hare gheleertheyt ende vroomicheyt als van hare adelicke afcomste ende die gesproten zijn uyt sulcke Ouderen welckers sonderlinge ende getrouwe diensten den Vaderlande ende de Kercke gedaen alle vrome met danckbaer verhael ghedencken Neffens dese is de sorge ende opsicht der selver Universiteyt oock bevolen den Regierders der Stadt Leyden welcke Stadt om den neck niet weder te buygen onder tjock vande eens afgheworpene slavernye die soo wel onse sielen als onse lichamen druckte meerder ende harder slagen ghevoelt heeft dan eens des aller-welspreeckenste menschens tonghe soude connen wtspreecken Soude nu dese in lijdtsaemheyt on-overwinnelicke Stadt hierom den vyandt buyten de pest ende den honger binnen heure muyren hebben verdragen op dat Samosateni Serveti ende Socini rasernyen teeniger tijdt aldaer het regiment hebben mochten Is dit wel gelooflick Ist wel waerschijnlick dat Luyden die ter oorsaeck vanden voorstant der warer Godtsdiensticheyt allerhande soorten van benautheyden met eene soo manlicke stantvasticheyt hebben wtgestaen de selve nu op eenen bot ende dat opt aenraden van dese ofte die souden willen verlaten om aen te nemen eene Leere waer van sy de Boecken niet en hebben gelesen of en begeeren te lesen jae welcker naemen hun onbekent zijn Ende wanneer-men De Heeren Staten van Hollandt noemt van wien spreeckt-men dan Moet men niet gedencken dat dit zijn de opperste Regenten van dat Oude ende van allen tijden soo Edele ende Hooch-vermaerde volck die sich met so wtnemende cloeckmoedicheyt ende onbeweechlicke stantvasticheyt tegen donbehoorlicke heerschingen soo van Roomen als van Hispanien hebben op ghestelt ende soo hun selven als anderen aller-eerst den wech ghebaent totte ghewenschte Vrijheyt Hebbende oock alle tijdt int hanthaven vande ghemeyne saeck den anderen Bontghenooten veel liever willen exempel gheven ende voorgaen als anderen tot exempel nemen ende volghen Dese Regenten dan die de Ghereformeerde Religie met hare authoriteyt ende middelen tot noch toe hebben gevoeyt ende ondersteunt de Leeraers vande selve wt het ghemeyne Comptoir mildelick onderhouden ende noyt en hebben willen lijden dat eenige andere Religie als dese int openbaer ghepleecht ende gheoeffent soude worden Dese segghe ick gaet Sibrandus nu soo schandelick ver deylen ende Faem-roven als of sy waren Socini toestanders seggende dat sy niet alleen bedroghen zijn dit waer hem al te luttel geweest maer bedrogen willen zijn In dese vergaderinghe sitten de voorneemste vande Ridderschap ende den Adeldom oprechte kinderen ende vrome aert harer vromer voor-ouderen die met perijckel van goedt bloedt Vaderlandt ende al te verliesen de oeffeninghe vande ware Religie hebben opghelost ende vryghecocht Daer sitten de Steden welcker sommighe moort ende bloet-vergieten som strenghe ende harde belegeringen verdraghen hebben ende wtghestaen sonder datter eene is die niet bycans tot de wterste benautheyt om dese selvige oeffeninge en is ghebracht Sal nu dese ghemackelicke ende onder de schaduwe sittende Doctor comen ende soodanige Lieden sulcke dinghen derren int aenghesicht werpen
Maer eer ick come tot het bewijs van dese vermetele beschuldiginge wilde ick wel voor teerste datmen eens rijpelick ginck nae-speuren waerom Sibrandus ghelijck hy te vooren de Nederlantsche ghemeynte van Londen hadde vercoren nu den Eerweerdichsten Aerts-Bisschop van Cantelberch hebbe wtghekipt om dese clachte juyst aen sijne Eerwt te brenghen Ick hoore wel wat voor eene oorsaecke hy voorwent namelick de nauwe verbintenisse der leden eens lichaems onder malcanderen die sulcx is dat de weedom ende smerte van teen oock het ander raect Maer was hier niemandt onder ons den welcken de standt der Kercke ter herten ginck ende die de ketteryen oprechtelick hatede mostmen dese saeck by ghebreecke van andere gaen voeren over Zee om den Opsiender van een soo groot Landt ende die boven dien dagelicx mette gemeyne saecken des Coninckrijcx beladen is noch met dese sorge te beswaren dat sijne Eerwt sijn hooft breken soude met tgundt inde Vergaderinghe der Mo Heeren Staten van Hollandt verhandelt was Enghelandt selve en was noyt soo gheluckich dat het oock niet somwijlen met de Zeebaren van verscheyden gevoelens tzy over de leere tzy over de cerimonien en zy beroert gheweest Maer wanneer hebben sy doch de kennisse harer saecken doen nemen buyten het Coninckrijck Dan dEngelsche waren wijser als die buyten twijffel wel indachtich waren tgheen dOudt-Vaders in Africa wel eer hadden besloten verbiedende jae op straffe vanden ban dat niemandt en soude appelleren over Zee Waren nochtans dAfricaensche ende Over-Zeeusche Kercken gheen gelederen eens lichaems Ja in trouwe Maer sy hielden het daer voor dat een yeder met het sijne genoech te doen hadde twelck hy versorghen schicken ende beneerstighen moste ende letten

Wat goedt of wat quaet
In sijn huys omme gaet

Oft by aldien de noot somwijlen den Raedt van wtheemsche wijsheyt van doen heeft en behoorde sulcx niet by eenich particulier beleyt maer byde publijcke authoriteyt te geschieden Anders wordt niet dan loutere confusie inghevoert Dit soo zijnde can lichtelick verstaen worden dat dit meer wt loosheyt als wt oprechticheyt ende met ordre geschiet is dat Sibrandus de kennisse deser saecke heeft willen doen nemen in een plaetsche daerse niet gevallen en was Want gelijck eener voor lange Jaren seer wel heeft geseyt tis seer beswaerlick sijne saecke te verdedigen voor andere als voor die gene daer onder men verkeert heeft Hier int Landt alwaer de sorge der Heeren Staten int voorstaen vande ware Religie bekent was en conde men tfabeltgen vant invoeren van Socinianisterye den Luyden soo lichtelick niet inde handt steecken Men most dan yemandt soecken die onse Heeren soo wel niet en kende ende most-men des selven gemoet van te voren soo innemen met quade suspicien dat de verontschuldiginghe metten neck soude werden aenghesien al eer-se soude connen te spraecke comen Even-wel die des Eerweerdichsten Aertsbisschops wijsheyt ende voorsienicheyt kennen vertrouwen vastelick dat dit voornemen hoewel looselick ende onvromelick aengeleyt niet en sal ghelucken bysonder dewijle de Tijdt die der waerheyt baermoeder is het bedroch niet toe laten en sal lang de meester te maecken Sibrandus meynde den Curateurs ende Heeren Staten eenen grooten haet opt lijf te werpen wt de sake Vorstij Wat my belangt ick en hebbe niet voorghenomen Vorstium te beschermen ende sal my wel wachten de wettige kennisse die men van Vorstij saeck heeft aengevangen te nemen ende noch niet en is ten eynde ghebracht met mijn voor-oordeel te ondergaen Vorstius en betreet de Professie niet de Jeucht en leert hy niet ende en verkeert soo seer in der menschen gesichte niet dat yemants ooghen door sijnen glants lichtelick sullen comen te verblicken Wat behoeftmen dan een saecke die in tamelicke stilte is gebracht telcke mael weder te roeren ende over te halen ten zy men voor hebbe niet de Staten om Vorstij wil maer Vorstium om der Staten wille te beschuldigen Voorwaer die den stant onser Kercken recht kennen weten seer wel dat Sibrandi ende sommiger anderer colere al lang te vooren eer Vorstius beroepen wiert ontsteecken was ende begonde te branden ende dat om dese oorsaecke dat de Heeren Staten van Hollandt niet en wilden toelaten datmen terstont wt heure Kercken ende diensten verdrijven soude die Leeraers die Sibrandi meeninge aengaende de Predestinatie niet toe en stonden ende met eenen voorstonden trecht der Overheyt inde regieringe der Kercke Dese zijn het die Sibrandus al lang voor desen meyneedighe calomniateurs Hoofsche insluypers nieuwe Eusebien van onse tijden ghescholden heeft in dien fraeyen brief die hy gestelt heeft voor Socini boeck by hem Sibrandum uytgegeven Dit is doorsaeck waerom Sibrandus de Regenten van Hollandt die hy doe wel niet en noemde gelijck hy nu doet maer even-wel soo beschreef dat een yeder oock sonder dese sijne wtlegginghe wel conde verstaen op wien hy dese vergiftighe pijlen hadde gheschoten heeft ghenoemt ô schrickelicke stouticheyt autheurs van boeven-stucken dertele geesten verstoorders der werelt beroerders des volcx die alles met oproer vermenghen Epicureen ende Libertinen schuylende onder den naem van Politijcken die de Kerckelicke twisten opsettelick maecken ende voeden eyntelick de Religie selve voor een fabel ende bulleman houden om de Kinderen te vervaren Doch of de Heeren Staten wel of qualick gedaen hebben sullen wy hier nae sien Voor dit-mael ist genoech aengewesen te hebben dat dit de rechte oorsaeck is van alle dit rumoer Vorstius en is niet dan de deckmantel
Nu wat sijne Beroepinghe aengaet daer mede isset aldus gheleghen Vorstius was een openbaer Professoor der Heyliger Schrift inde vermaerde ende de Ghereformeerde Religie seer vast-houdende Schole van Steinfurten den Graven van Benthem den Raedt Pastoren ende Kercken-dienaren seer aenghenaem soo blijckt wt hunlieder ghetuygenissen De gheleerste Mannen van onse Nederlanden hielden vrientschap met hem schreven aen hem dickwils vraechden sijn advijs over vele sware questien Vele sijne boecken tegen den Jesuijten uytghegheven baerden hem byden onsen vele gunste ende lof Niet soo heel lang geleden hadde de Heere Lant-Grave van Hessen wiens gheleertheyt ende godsalicheyt niemandt genoech en can prijsen hem versocht de vermaerde Academie van Marpurch met sijne tegenwoordicheyt te willen vercieren Sijn boeck teghen Bellarmin niet langh te vooren van hem uytghegeven wierdt van vele Godvruchtige ende gheleerde Luyden gepresen soo wel om dat de swaerste gheschillen onses tijts daer inne cortelick waren verhandelt als om dat hy daer inne vry wat meer beleeftheyts bethoonde dan sommighe meer luydtroepende crijters ende schelders dan rechte Disputateurs ghewoon zijn Dit boeck was toe-geeygent den Heeren Staten Generael vande gheunieerde Provintien den welcken dAutheur met eenen brief gheluck biedt over den gheluckighen wtganck van eene soo droevighe beswaerlicke oorloghe hare Ho Mo met eenen seer aenprijsende de Christelicke maticheyt tot soo verre dat de verscheydenheyt van gevoelen in geringe saecken ende die tot den grondt der salicheyt niet nootsaeckelick en behoorden want dese voor-sorghe dede hy daer by ende verhaeldese dickwils mochten werden verdragen sonder daerom den vrede ende eenicheyt te breecken Dese vermaninge maeckte den Autheur den sachtsinnigen ende twistschouwenden ghemoederen aenghenaem te meer om dat hy even tselve scheen te raden dat de Doorluchtichste Churfurst Paltz-Grave Frederick door sijne brieven aende Heeren Staten Generael ende den Coningh van Groot Britanien selve drie Jaren te voren geraden hadde Dit waren de redenen waerom eenige Kercken-dienaers onder ons Vorstium den Curateuren aenpresen ende waerom de Curateurs hem de Professie van Leyden aenboden naer dat sy de saecke te vooren metten alder-Vermaersten Velt-Oversten ende Furst Maurits mitsgaders de Gecommitteerde Raden vanden Staten hadden gecommuniceert soo dat die hun te dier oorsaecken souden illen beschuldigen eerst de Graven van Benthem ende den Landt-Grave van Hessen souden moeten beschuldigen jae haer eygen selve also sy niet en connen lochenen of sy en hebben tot die tijdt toe van Vorstio een seer goet ghevoelen ghehadt Maer alsoo haest de Zeeloten ende yveraers quamen te vernemen dat Luyden die hun tegen de borst waren Vorstium hadden gerecommandeert heeft men beginnen sijn boeck vande Natuere Godts twelck weynigen bekent was also het doe eerst was wtgecomen ende twelck niet geloovelick en is dat sonder dese occasie in vele handen soude zijn ghecomen neerstelick te doorsoecken oock ginck-men vernemen nae dingen die langh te vooren waren gheschiet sijne particuliere ende niet uytgheghevene schriften bracht-men tegen sijnen danck int licht men brack op sijner vrienden brieven Met dese aenwijsinghen en ginck-men niet totte Heeren Staten of heure Ghecommitteerde Raden niet totten Doorluchtichsten Vorst Mauritium niet totte Curateurs vande Universiteyt maer met ongeloovelicke snellicheyt heeftmen ghesonden eerst in Duytslandt ende daer nae waer heenen niet boden om hem te bestraffen van Socinianisterye ende ghelijck gevoelen oock van andere wt te locken alsoo dat dese gheheele saecke al was in handen vanden ghemeynen Man eer die tot kennisse vande wettige Regierders ende Rechters gebracht was Als nu dese saecke over al ruchtbaer was hoe te dier tijt in dese geheel onverwachte sake verslagen zijn geweest die ghene selve die Vorstium hadden gerecommandeert weet Sibrandus seer wel Want hy wel ghesien heeft de brieven van eenen onder de selve dien hy oock voornamelick meynt wanneer hy spreeckt vande Autheurs van Vorstij beroepinge aen Vorstium rondelick ende eenvoudelick geschreven inde welcke hy sijne droefheyt overloedelick genoech te kennen geeft seggende dat indien onwarachtich was tgeen hem Vorstio wiert naegeseyt hy de Calomnie die geen Christen en stont te lijden soude wtwissen hem radende soo daer yet mochte aen zijn dat hy de beroepinge soude opseggen om de Heeren Staten ende Curateurs niet te bedrieghen nochte hem selven in perijckel te brenghen alsoo dese alle eenen Christen Professoor verwachten niet eenen Ostorodiaenschen Die dit schrijft ende van herten schrijft want hy dit niet en heeft geschreven om uyt te geven sal die gehouden worden voor eenen die de Socinianen of dat even soo veel geldt den Ostorodianen gunstich is dewijl hy de aenhangers van die secte stelt buyten het getal der Christenen Maer hoe droegen hun de Heeren Staten van Hollandt den welcken de kennisse deser saecke ongetwijffelt toequam aenghesien het hare Universiteyt is ende de Curateurs hare Dienaers zijn als de clachten hun van alle canten begonden aen boort te comen Hebben sy het ongemerckt laten heenen gaen Vorstius en hadde de Professie noch niet aengenomen de saeck was noch in haer geheel hy comt inden Hage verwachtende of yemant verschijnen soude die hem wilde beschuldigen niemandt vernemende reyst hy wederom Lang daer nae vingen eenige Kercken-dienaren aen inde vergaderinghe der Heeren Staten wt te varen tegen tgevoelen Melanthonis vande Praedestinatie twelck doe velen begonde te smaecken ooc te gelijck mede tegen Vorstium soo nochtans dat sy haer niet en dorften stellen als sijne formele partyen De stucken even-wel diemen voorts bracht tot sijnen laste waren seer swaer Want Vorstius wierdt geseydt te loochenen deenwesentlicke onvermenghelde onverdeylde Drie-eenicheyt Christi jae oock Godts ware Eewicheyt oock sijne Oneyntelickheyt ende wesentlicke over-al-teghenwoordicheyt voorts oock sijne onveranderlickheyt ende almachticheyt mitsgaders sijne voor-wetenheyt aengaende de toecomende dingen voornamelick sodanighe die niet nootsaeckelick en geschieden wierdt oock geseyt te ontkennen dat Godt sonder Lichaem ende hoedanicheyden was oock dat hy Gode toeschreef vreese ende wanhope ende dit eygentlick te spreecken eyntelick dat hy niet en wilde bekennen dat Christus Gode volcomelick ende waerachtelick voor onse sonden soude hebben ghenoech ghedaen ende in somma dat hy toestont soo wel doude leeringen Samosateni als de nieuwe opinien Socini Hier verclare ick oprechtelick ende ter goeder trouwen dat icker niet een en kenne inde gheheele Vergaderinge van Hollandt die niet al ende yeder vande voorschreven opinien en verwerpt ende als een verbannen saecke vervloeckt Maer wat seyt Vorstius hier toe bekent hy dit al te samen Ter contrarien niet een van allen Heeft oock Socini doolinghen met sijnen eyghenen monde verworpen Nu bidde ende herbidde ick alhier alle vrome dat sy doch eens aendachtelic willen overwegen wat in dese Vierschare de questie of het gheschil was daer over men het oordeel soude vellen De vrage ende tverschil en was niet of men tot de Professie toelaten soude eenen die die punten die wy nu verhaelt hebben of yet dierghelijcken gevoelde ende leerde want dat een Leeraer van sodanige doolingen niet en mochte noch en behoorde toeghelaten te worden daer aen en twijffelde niemandt Tproces bestont alleen hier inne of Vorstius aen dese doolinghen schuldich was of niet aengesien Vorstius aen deene zijde ontkende sulcx oyt geseyt of geschreven te hebben dandere aen dander zijde dreven dat hy daer aen schuldich was De saeck is verhoort in teghenwoordicheyt van ses Theologanten die te vooren noyt en waren verdacht gheweest van eenige Socinianisterye beneffens noch andere ses die Vorstium scheenen te beschuldighen om den Heeren Staten te dienen van advijs Naderhandt zijn brieven ghecomen uyt Enghelandt Siet duytcomste Is Vorstius ghepresen geweest om dat hy subtilick gheschreven hadde Neen hy voorwaer Is hy vry gesproken oock niet De Wetten laten toe dat de beclaechde wel niet en mach nieuwe Ampten begeeren maer mach blijven bedienen dAmpten die hy te voren hadde Vorstius was nu tot Professoor aengenomen Met goeden glimp ende schijn hadde men mogen seggen dat men hem van tbesit ende bedieninghe desselvigen Ampts niet en behoorde te weyren soo lange de saecke noch hinge ende niet en was afgedaen Hy onthout sich even-wel vande bedieninge ende staet stil Hy woonde nu al binnen Leyden in eene vrye Stadt in dat Landt twelck van langhen tijden ghewoon is te dulden oock die ghene die bekent zijn seer sware doolingen onder de leden te hebben bysonder wanneer sy belooven hun te sullen stil houden ende swijghen Was dit dan soo vreemt oft soo onbillick dat dese eene Man als een ghemeyn Man gheen publijck Ampt bedienende in eene soo Volck-rijcke Stadt ende soo grooten menichte van verscheydelick gevoelende Menschen in stillicheyt soude blijven woonen Maer men heeft oock hier inne de Calumnie gheen occasie of yet dat sy soude connen vatten willen geven Hy selve heeft sich een plaets vercoren die wat bezijden weechs ende vander handt was daer hy mocht wesen buyten yemandts schade buyten perijckel ende buyten suspitie zijnde oock vermaent vande Heeren Staten dat hy aldaer sijne woorden ende wercken tusschen Godt ende sijne conscientie ondersoecken tgeen hy verdedigen conde verdedigen dat hy niet verantwoorden en conde met oprechte bekentenisse sijner doolinge soude uytwissen dOude Keysers mitsgaders de Concilien van die tijden die al veel suyverer waren dan donse zijn lieten haer beduncken dat sy hare oprechticheyt inde Leere ghenoechsaem hadden bethoont wanneer sy die gene die onsuyvere meningen leerden beleden jae oock voorstonden van haer Bisschopdommen ontsetteden Daller swaerste straffe was datmense in een Eylandt besloot doch niet buyten de palen van tRoomsche Rijck De Heeren Staten van Hollandt onder welcker gebiedt Vorstius beschuldicht zijnde van Socinianisterye die hy nochtans met sijnen monde opentlick verwerpt sich niet alleenlick vande Professie maer oock vande Academie moet onthouden worden by Coninghen ende by Kercken bedragen ende ghefaemrooft als toestanders van Socini leeringhen Och hoe verre zijn sulcke verkeerde oordeelen verscheyden ick en segge nu niet vande Christelicke Liefde die lanckmoedich goedertieren niet nydich en is die niet qualick en doet niet en verbittert niet quaets en denckt alles bedeckt alles gelooft alles hoopt  maer oock van die billickheyt ende redelickheyt die vele gehadt hebben onder den Heydenen willende datmen in twijffelachtige dingen alle tijdt de sachtste ende soetste wtlegginge volgen sal Hier by comt noch dat men de meeninge ende genegentheyt vande Heeren Staten in dit stuck niet en can in twijffel trecken dewijl hare Ed Mo den Coningh van Groot Britannien aengheschreven hebben dat sy niet en sullen toelaten dat eenige andere als de Ghereformeerde Leere inde Academie geleert werde Die Kercken-dienaren selve die Sibrandus soo doorstrijckt als oft sy Vorstio al te seer waren toegedaen hebben opentlick inde Vergaderinge der Heeren Staten verclaert dat tgheen de Samosatenianen of Socinianen gheseydt worden te leeren vande Heylighe Drie-eenicheyt van onses Heeren Jesu Christi persoon ende ampt van sijne volcomen ghenoechdoeninge voor onse sonden ende vande Rechtvaerdich- maeckinge verwerpen hun ter contrarie houdende aen tgheen dAlgemeyne Christenheyt daer van bekent ende doorgaens inde Ghereformeerde Kercken gheleert wordt oock by hun mede tot deser uren toe geleert was Hebben oock de Heeren Staten niet met eene maer met verscheyden hare Resolutien verclaert dat sy niet en verstonden dat oock anders geschieden soude Waer is dan waer leydt waer schuylt dan dit gevaer dit perijckel ja dit groot perijckel dat den Kercken over thooft hanght wat is de saecke waerinne bestaet het dat de Kercken in so grooten ancxt ende vreese bycans onder de voet ende inden dreck leggen ghelijck het onsen Rhetorijcker ghelieft claechlick stampende te braveren De Kercken hebben haer Opsienders Voorstanders ende Voeders de selve die sy tot noch toe hebben ghehadt tselve herte ende gemoet dragende tot de Kercken dat sy daer toe altijdt gedragen hebben ende die sy niet wantrouwen of vande welcke sy gheen ander gevoelen als goet hebben en connen sonder merckelicke ondanckbaerheyt Dan dit is Sibrandi maniere van doen als oock van vele met hem dat dsy de Kercken doen seggen ende gevoelen al wat hun inden sinne comt Maer dit is tfraeyste dat hy die dinghen die die Groote Coningh heeft vd°ghedaen int bestrijden Vorstij daer inne Sijne Majesteyt heel wat anders heeft voor-ghehadt wat anders Sibrandus gaet verghelijcken met de weldaden die die Verwondering-waerdighe Coninginne Elizabeth onsen Vaderlande bewesen heeft inden wtersten noot Sal dese verghelijckinghe ghelden soo moet men segghen dat Vorstius den Paus van Roomen ende den Coningh van Spaengien gelijck is een Man nochtans indien men Sibrando ghelooven wil een botterick een plompaert een ongeleerden Esel is die noch wel behoeft onder de plack ende onder de roede School te gaen als die niet eenen Syllogismum oft Sluyt-reden en can maken dat nochtans de kinderen behooren te weten eyntelick een Vyandt dit zijn mede Sibrandi woorden daer voor de Kercken gants niet en hebben te vreesen Indien de weldaden die dese vrome Coningh ons heeft bewesen immers van hem verhaelt mosten worden want hy daer mede toe gaet als of niemant dese weldaden en gevoelde en kende en bekende als hy alleen waerom springt hy die weldaden voorby die de voornaemste zijn als namelick dat S Mat tot bewijs so wel van vrientschap als van eenderley gevoelen inde Leere de Heeren Staten Generael vande Vereenichde Nederlanden genomen heeft tot Getuygen over den Doop van sijnen Soon dat soo voor als na toverlijden vande Coninginne Elisabeth ons Vaderlant is beschermt geweest met het bloet sijner onderdanen dat hij oock naer dat hy vrede ghemaeckt hadde metten Spaengiaert alle tijdt heeft ghetoont hoe seer hem onse behoudenisse ende welvaren ter herten ginck ende niet en heeft gherust voor ende al eer door sijne hulpe sonderlingh te wege is ghebracht dat oock wy op seer eerlicke conditien de wapenen souden neder legghen Hoe vele verswijcht hy noch van sijne Majesteyts ghetrouwen Raedt hoe vele van sijne groote miltdadicheyden Voorders indien daer niemandt bequamer te vinden en was om des Conincx lof te vercondighen als hy waerom overtreedt hy waerom laet hy sijne voornaemste deuchden achter Hy soude gheseyt hebben dat in desen Coning is eene sachtmoedicheyt meerder als oyt eenich Conincrijck gesien heeft eene gheleertheyt diemen self in een slecht persoon soude estimeren ende hooch achten Hij soude gheseydt hebben dat de Coningh de Outheyt in sulcken eerbiedinghe heeft dat soo haest hy Calvinum ende Bezam andersins voor-treffelicke Mannen hoort noemen niet stracx aende selve onbeweechlick blijft hangen de Griecksche ende Latijnsche Vaders rouwelick verachtende maer dat hy ghestadelick sijne ooghen vanden teghenwoordighen stant der Kercken werpt op den stant der Ouder Kercke sonder oock sijn gheloove eenige onlangs opghecomene Meesters danck te weten als die het daer voor houdt dat sy niet alleen in eenighe dinghen hebben connen doolen maer oock weet dat sy in sommighe ghedoolt hebben Hij soude gheseydt hebben dat dese Coningh den Vrede der Kercke soo seer nae-jaecht dat hy tverscheyden ghevoelen over de gheschillen die al van oude tijden in swangh ghegaen ende nu weder op de baen gecomen zijn met een sachtsinnich ende matich gemoet verdraecht wanneer maer die dingen mogen vast blijven ende ongeschent die alle tijdt over al ende geduerichlick geleert ende gelooft zijn Ten lesten indien Sibrandus immers wilde danckbaer zijn waerom en danckt hy den Coningh niet van dien ghetrouwen wijsen ende heylsamen Raedt die sijne Mat onlanghs heeft gegeven om de beroerten onser Kercken te stillen
Sijne Mat hadde selve ghelesen de Articulen by onse Remonstranten dat is by die ghene die Calvino ende Sibrando in tstuck vande Praedestinatie metten aencleven van dien niet toe en stemmen verdedicht Wat Calvinus wat Whitakerus wat Perkijns daer van leeren wist de Coningh seer wel Hy seydt dat hy by ervarentheyt gheleert heeft dat sulcke verschillen met het disputeren der Theologanten niet wel en werden beslicht maer datmen moest authoriteyt ghebruycken om sulcke disputen voor tvolck niet te brenghen ende maecken datmen vrede hieldt ende malcanderen in dat verscheyden ghevoelen verdroeghe ten minsten ter tijdt toe volle kennisse van saecken ghenomen zijnde by den Heeren Staten anders soude zijn gheordineert daer by doende eene Redene die warachtich is Namelick dat dese gevoelens soo wijt niet en verschillen van malcanderen of sy en connen seer wel bestaen soo wel met de waerheyt des Christelicken Gheloofs als mette salicheyt der Zielen Maer van desen hoochwijsen Raedt sijner Mat en hoort men Sibrandum niet eens kicken Wil men weten waerom het is lichtelick te mercken Soude Sibrandus segghen dat hy denckt hy soude segghen dat de Coningh oordeelt over een saecke die tot sijner kennisse niet en hoort dat het hem niet toe en comt vande Prophetien te oordeelen want na de Sibrandiaensche Decreten comt dit oordeel niemandt toe als de Propheten ende noch wijders na deselve Decreten en mach de Coningh gheen Propheet wesen ten ware hem de Kercke van Londen of eenighe andere Kercke ghemaeckt hadde tot een Een of Twee-Jarich Ouderlinck Nochtans prijst Sibrandus den Coningh om dat hy Vorstium hadde gecondemneert Tis waer even als wel eer Cascellius dede de welcke gevraecht zijnde of de Note van eenen Pijn-boom een Appel was soo ghy hem Vatinio nae thooft werpt seyde hy soo ist een Appel Alsoo wanneer de Coningh teghen Vorstium spreeckt soo is de Coningh een Propheet als de Coningh voorde Remonstranten spreeckt soo en is hy geen Propheet Op die wijse plegen die Luyden tRecht ende authoriteyt der Coningen seer breedt wt te meten so lang sy seggen ende doen dat hun goet dunckt Spreecken ende doen sy een weynich anders wt ist mette Conincklicke authoriteyt Met grooten Recht ende wel nae de groote verdiensten des Grooten Conincx hebben onse Steden als de Doorluchtichste Princen sijn Swager ende Dochter door dese Landen passeerden alle teeckenen van blijschap Eer-biedinge ende ghediensticheyt gethoont die sy conden Maer hoe belachelick is doch onsen Doctor als hy seyt dat dit al te samen juyst om Vorstij saeck geschiet is Voorwaer die dat seyt of houdt van Vorstio al te veel daer voor hy nochtans niet en wil aengesien zijn of acht de menichvuldige weldaden des Conincx al te weynich Oock en zijn die Luyden die Sibrandus niet en hout voor recht-sinnich inde Religie ende die hy Vorstianen ende Socinianen noemt hebbende dese by-namen alleen ghesmeedt om de Luyden hatelick te maecken nergens nae de leste gheweest om hare Doorluchticheden met allerley Eere te ontmoeten